حدیث منزلت دارای چه مضامینی است؟
پیامبر صل الله علیه و آله و سلم در حدیثی که نزد علمای اسلام به حدیث منزلت معروف است از جمله براهین برتری علی بن ابی‌طالب بر سایر صحابه و از دلایل اثبات امامت و خلافت او شمرده می‌شود.
ایشان به مناسبت‌های مختلف امیرالمومنین(ع) را نسبت به خود در منزلت و مقام هارون برای موسی معرفی نموده است.
کتب شیعه و سنی نقل شده و به "حدیث منزلت" مشهور است فرموده اند: « یا علی! انتَ منّی بِمَنزَلةَ هارون مِن موسی ألا إنّه لا نبیَّ بعدی(1)»« ای علی تو برای من در مقام و منزلت هارون از موسی هستی جز این‌که بعد از من پیغمبری نخواهد بود»
این حدیث دارای مضامینی است که می توان آنرا یکی از محل های اعلام عمومی ولایت امیر المومنین(ع) نام برد.
اما نسبت جناب هارون(ع) به حضرت موسی(ع) چه بود؟
برای پی بردن به این امر به آیات سوره "طه"مراجعه می نماییم . اذْهَبْ إِلىَ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى . . . وَ اجْعَل لىِّ وَزِیرًا مِّنْ أَهْلىِ * هارون أَخِى * اشْدُدْ بِهِ أَزْرِى * وَ أَشْرِکْهُ فىِ أَمْرِى [آیات 29 تا 32 : و یاورى از خاندان من براى من قرار ده ، برادرم هارون را. پشت مرا بدو محکم کن. و در کار من شریکش گردان]
در آیه 29 حضرت موسی(ع) در ادامه درخواست هایشان موضع جدیدی را مطرح می کنند . ایشان برای خود درخواست وزیری می کنند . اما نکته سخن ایشان دراینجاست که جعل وزیر صرفاَ کار خداست وحتی حضرت موسی(ع) هم فقط در درخواست خود از خداوند می خواهد که این وزیر از نزدیکانش باشد .
در آیه 30 خود حضرت موسی(ع) ، برادرشان جناب هارون(ع) را پیشنهاد می کنند . و این چه خوب یادآور است عشیره عقربین را که پیامبر فرمودند:إن هذا اخی و وصی و...
درآیه31 حضرت موسی(ع) اعلام میکنند که جناب هارون(ع) برایشان پشتگرمی اند و این شاید همان پشت گرمی لیلة المبیت و بدر و احد و... است.
اما به مهمترین نکته در آیه 32 اشاره شده است و آن هم این نکته است که حضرت موسی علیه السلام جناب هارون(ع) را به عنوان شریک خود در امر رسالت مطرح می نمایند . اگر این درخواست حضرت موسی(ع) پذیرفته شود بدین معناست که جناب هارون علیه السلام نیزبه اندازه حضرت موسی(ع) در امر رسالت شریک می گردد و دیگر تفاوتی در باره مسئولیتشان نیست و حتی پس از مرگ یکی ،دیگر نباید به دنبال جانشینی برای او گشت زیرا هردو آنها باهم و به صورت موازی مشغول پیشبرد اهدافشانند.
اما پاسخ خدا به این درخواست ها چیست؟
قَالَ قَدْ أُوتِیتَ سُؤْلَکَ یَامُوسىَ [سوره طه ، آیه 36 : گفت: اى موسى، هر چه خواستى به تو داده شد] و این گونه خداوند در خواست های حضرت موسیر را بی هیچ کم و کاست اجابت نمود. وحتی بار دیگر خداوند اولین فرمان نبوت را به حضرت موسی علیه السلام ولی اینبار به صورت مثنی ابلاغ نمود.
اذْهَبَا إِلىَ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى ، فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَّیِّنًا لَّعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یخَشىَ ، قَالَا رَبَّنَا إِنَّنَا نخَافُ أَن یَفْرُطَ عَلَیْنَا أَوْ أَن یَطْغَى ، قَالَ لَا تخَافَا إِنَّنىِ مَعَکُمَا أَسْمَعُ وَ أَرَى [سوره طه ، آیات 43 تا 46] « به سوى فرعون بروید که او طغیان کرده است. با او به نرمى سخن گویید، شاید پند گیرد، یا بترسد. گفتند: اى پروردگار ما، بیم داریم که بر ما تعدى کند یا طغیان از حد بگذراند. گفت: مترسید. من با شما هستم. مى شنوم و مى بینم.»
و خداوند در نهایت در آیه 47 چنین می فرماید : فَقُولَا إِنَّا رَسُولَا رَبِّک [ما رسولان پروردگار توایم] پس به طور کلی نسبت جناب هارون علیه السلام به حضرت موسی(ع) چنین است :وزیری تعیین شده از طرف خدا (جعل وزیر کار خداست) هارون(ع) برادر حضرت موسی (ع) پشت حضرت موسی علیه السلام به او گرم است هارون(ع) با حضرت موسی(ع) در انجام ماموریت الهی شریک است .
پی نوشت :
1_(بحار الانوار ج21ص237/ج22ص386/ج28ص279/ج39ص20/ج37ص273و276و278و280و286/ الاحتجاج ج2ص260 / اعلام الوری ص 167 / امالی طوسی ص 556 / رجال کشی 20 / شرح نهج البلا ابن ابی الحدید ج9ص27 / کتاب سلیم 596 / کمال الدین ج1 ص25 / کنز الفوائد ج2 ص168 / معانی الاخبار ص74 / مناقب ابن شهر آشوب ج1ص227 / تفسیرالامامص560 / تاویل الآیات ص225 / بشاره المصطفی ص147)