تبرّک(1)
واژه "تبرّک" از ماده #"برکت" گرفته شده است.این واژه از نظر لغوی به معنای فزونی آمده است و در اصطلاح به این معناست که انسان موحد و مسلمان از وجود پیامبران و انسانهای صالح ویا از آثار به جای مانده از آنها خیر وفزونی طلب کند.
بدیهی است که نه تنها هیچ گونه دلیلی بر تحریم چنین عملی وجود ندارد؛بلکه از نظر شرعی رجحان دارد.قرآن کریم می فرماید:
"و من یعظم شعائر الله فانها من تقوی القلوب"(سوره حج:آیه 32)
و هر کسی شعائر الهی را بزرگ دارد،این کار نشانه تقوای دلهاست.
و هر عقلی به حسن تعظیم شعائر حکم میکند؛چرا که چنین اعمالی انسان را به خداوند نزدیک می کند.
همچنین در آیه 21 سوره کهف که می فرماید:" آنان که برگروه دیگری پیروز شده بودند گفتند:برروی قبر آنان مسجد می سازیم".
دیدگاه #وهابیت:
در طول تاریخ اسلام مسلمانان از این سیره بهره می برند،ولی در این اواخر ابن تیمیه و پیروان او،تبرک جستن به قبور ،ساییدن دست و صورت برآنها و بوسیدن آنها را حرام می دانند و به مسلمانان نسبت شرک و کفر می دهند وآنها را "قبریون" و "عبادت کنندگان قبرها" می نامند.
به گمان آنها این کارها همانند کار بت پرستان دوران جاهلی است.
پاسخ:
ما به این دیدگاه از سه محور پاسخ می دهیم:
یکم:
#تبرّک در واقع تعظیم شعائر الهی است و رجحان شرعی دارد واحترام پیامبران وصالحان با مرگ آنها از بین نمی رود و همواره واجب است.
در این زمینه امام مالک به منصور می گوید:احترام پیامبر بعد از مرگ او به سان احترام او در دوران حیات و زندگی اوست.(الدررالسنیه فی الرد علی الوهابیه،زینی دحلان:ص16،چاپ مصر1299،وفاءالوفاءبأخبار المصطفی:ج4،ص1376،المواهب اللدنیه:ج3،ص409.)
دوم:
اگر تعظیم شعائر -که عبادت به شمار می رود -و احترام به قبور و بوسیدن آنها شرک باشد،موارد بسیاری حرام خواهد بود.از جمله تعظیم کعبه ،حجرالاسود و بوسیدن آن،تعظیم مقام ابراهیم علیه السلام و مسجد النبی صلی الله علیه وآله،سجود فرشتگان در برابر حضرت آدم علیه السلام،سجده برادران و پدر یوسف علیه السلام در برابر او و تعظیم پدرو مادر شرک خواهد بود.
بدیهی است که هیچ یک از این موارد ،نه تنها شرک نیستند،بلکه عبادت به شمار می روند.
سوم:
نظر و دیدگاه وهابی ها برخلاف عمل صحابه،صالحان و فقهای اهل سنّت است.
بنابر روایاتی،صحابه پیامبر ،صالحان و مسلمانان همواره درموارد متعددی به این سیره عمل می کردند و تبرّک می جستند که برای نمونه به چند مورد اشاره می نماییم .
تبرّک به خاک پیامبر صلی الله علیه وآله و خاک مدینه
سیره مسلمانان بر این بود که خاک قبر پیامبر خدا صلی الله علی وآله،قبر حمزه و بلکه تمام خاک مدینه تبرک می جستند.
در این زمینه روایاتی وارد شده که خاک مدینه شفای هر بیماری ،شفا از بیماری جذام،سردردو...است وبنابر این روایات،فقهای اسلام به جواز تبرک یا رجحان آن موارد یاد شده فتوا داده اند.از جمله:
تبرک حضرت فاطمه سلام الله علیها
حضرت علی علیه السلام می فرمایند:وقتی پیامبر خدا دفن گردید،فاطمه علیها السلام کنار قبر وی ایستادو مقداری از خاک را برداشت و برصورت نهاد و اشک ریخت و این دو شعر را سرود:
ماذا علی من شمّ تربه احمد أن لا یشمّ مدی الزمان غوالیا
صبّت علیّ مصائب لوأنّها صبّت علی الایام صرن لیالیا
چه می شود کسی را که خاک قبر احمد را ببوید که تازنده است از بوییدن مشک های گران قیمت بی نیاز شود؛
مصیبتهایی برمن وارد شد که اگر بر روزگاران روشن فرود می آمد ،به شب تار تبدیل می گشتند!
(الاتحاف،شبراوی:ص90؛وفاءالوفاء بأخبارالمصطفی:ج4،ص1404،ارشادالساری:ج3،ص352،چاپ دارالفکر.)
ادامه دارد ...